Wyłudzenie kredytu lub pożyczki – jak się zabezpieczyć?

Na czym polega wyłudzenie kredytu lub pożyczki?

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki polega na wykorzystaniu fałszywego dokumentu w toku ubiegania się o finansowanie. Instytucja finansowa jest wprowadzana w błąd, ponieważ istotne informacje wymagane do rozpatrzenia wniosku są nierzetelne.

Wyłudzenie pożyczki lub kredytu to przestępstwo, które jest uregulowane w kodeksie karnym. Zgodnie z art. 297 § 1 wspomnianej ustawy można o nim mówić, gdy przestępca w celu uzyskania dla siebie albo osoby trzeciej kredytu lub pożyczki (albo innych wymienionych w przepisie form wsparcia finansowego) przekazuje do banku albo firmy pożyczkowej podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument bądź nierzetelne pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności istotnych dla uzyskania pozytywnej decyzji.

Przykłady wyłudzenia kredytu

Przestępstwo wyłudzenia kredytu jest uregulowane w przepisach dość ogólnie. Jego znamiona mogą być wypełnione w różnych sytuacjach, jednak da się wskazać kilka przykładów tego typu działań.

Jeden z najpopularniejszych to wyłudzenie przez przestępców danych z dowodu osobistego i następnie złożenie wniosku o pożyczkę z ich wykorzystaniem. Osoby, które podejmowały się prób takiego oszustwa, wchodziły w posiadanie dokumentu tożsamości i zaciągały pożyczkę przez internet, a czasami nawet bezpośrednio w placówce, jeśli miały podobny wygląd do ofiary. Po zawarciu umowy przestępcy potrafili nawet niepostrzeżenie zwrócić dowód osobisty właścicielowi, tak że ten nie miał podejrzeń, że na jego rachunek zostało zaciągnięte zobowiązanie. W przypadku niektórych firm wystarczające było nawet tylko zdjęcie dowodu.

Wyłudzenie pożyczki lub kredytu ma też miejsce w sytuacji, gdy ktoś zaciąga zobowiązanie w swoim imieniu, ale w trakcie procesu składania wniosku przedstawia zaświadczenia, które są sfałszowane – np. zawierają nieprawdziwe dane o jego zarobkach. W ten sposób instytucja finansowa nie ma rzeczywistych informacji umożliwiających ocenę zdolności kredytowej wnioskodawcy.

Wyłudzenie pożyczki lub kredytu to niejedyne przestępstwa, które są związane z wyłudzeniem danych osobowych. Coraz częściej przestępcy przy pomocy telefonu bądź internetu podszywają się pod przedstawicieli banków. W podstępny sposób wchodzą w posiadanie danych logowania do konta bankowego ofiary – np. poprzez zainstalowanie złośliwego oprogramowania. W ten sposób są w stanie wypłacić środki zgromadzone na rachunku.

Wyłudzenia kredytu cały czas się zdarzają

Liczba wyłudzeń kredytów i pożyczek cały czas rośnie. Z tego powodu to poważny problem i zagrożenie dla każdego z nas.

Jak podaje raport ZBP, w 2023 roku wykryto 9,7 tys. prób wyłudzenia kredytu na cudzą tożsamość. W 2022 roku było ich znacznie mniej – 8 tys. Łączna suma zobowiązań, które próbowano wyłudzić, również wzrosła – z 194 do 296 mln zł ². Najwięcej prób wyłudzeń miało miejsce w województwach mazowieckim, dolnośląskim i śląskim.

Mimo że świadomość społeczeństwa na temat wagi ochrony danych osobowych rośnie, przestępcy nie poddają się w próbach wyłudzeń. Z tego powodu tak ważne jest odpowiednie zabezpieczenie się przed takimi działaniami. Pozytywną informacją jest fakt, że w 2023 roku zastrzeżono w bazie „Dokumenty Zastrzeżone” blisko 178 tysięcy dokumentów.

Jakie dane są potrzebne do wyłudzenia kredytu?

To, jakie dane są potrzebne do wyłudzenia kredytu lub pożyczki, zależy przede wszystkim od zasad panujących w poszczególnych instytucjach finansowych.

Najbardziej rygorystyczne zasady w tym zakresie mają banki i firmy pożyczkowe znajdujące się w Rejestrze Instytucji Pożyczkowych KNF. W tym przypadku do zaciągnięcia kredytu lub pożyczki będą potrzebne złożone dane osobowe i finansowe. To nie tylko imię, nazwisko, adres, numer dowodu osobistego czy numer PESEL, ale również – w zależności od wymogów danego pożyczkodawcy – np. zaświadczenie o dochodach od pracodawcy czy deklaracja PIT. Niższe bezpieczeństwo – a co za tym idzie mniej rozbudowana weryfikacja – jest związane z ofertą parabanków, co zwiększa ryzyko wyłudzeń.

Czy PESEL i numer dowodu wystarczą do wzięcia kredytu?

W tych okolicznościach wydaje się, że co do zasady PESEL i numer dowodu nie powinny być wystarczające do wzięcia kredytu na cudze dane. Ryzyko nie jest jednak wyłączone, ponieważ na rynku działają różne podmioty.

– Renomowani pożyczkodawcy, tacy jak Provident, wszechstronnie weryfikują wnioskodawców przed udzieleniem pożyczki. Do złożenia wniosku potrzebne są nie tylko m.in. dane z dowodu osobistego, ale również między innymi wykonanie przelewu weryfikacyjnego – podkreśla ekspert Providenta. – Dzięki temu ryzyko wyłudzenia pożyczki na cudze dane jest ograniczone do minimum. Nawet jeśli oszust wejdzie w posiadanie cudzego dowodu osobistego, to musiałby mieć dodatkowo dostęp do konta bankowego ofiary, aby podpisać umowę – dodaje ekspert.

Jak sprawdzić, czy ktoś wziął kredyt na moje dane?

Chcesz sprawdzić, czy ktoś zaciągnął kredyt lub pożyczkę na Twoje dane? Możesz to zrobić bez wychodzenia z domu przez internet. W tym celu załóż konto w Biurze Informacji Kredytowej i sprawdź swoją historię kredytową. Jak to zrobić?

Po podaniu podstawowych danych przeprowadź ich weryfikację z wykorzystaniem przelewu weryfikacyjnego i aktywuj konto. BIK w zakresie swoich usług umożliwia pobranie raportu, w którym sprawdzisz, jakie zobowiązania zostały zaciągnięte na Twój rachunek. Znajdziesz tam szczegóły na ich temat, dlatego bez problemu ustalisz, czy padłeś ofiarą oszustów.

Jeśli podejrzewasz, że doszło do przestępstwa wyłudzenia kredytu lub pożyczki, niezwłocznie zastrzeż swój dowód osobisty i zgłoś się na policję.

Jak zapobiec wyłudzeniu kredytu czy pożyczki na nasze dane?

Wyłudzenia kredytów i pożyczek na cudze dane cały czas się zdarzają. Właśnie dlatego tak ważne jest podejmowanie działań, które ochronią nas przed działaniami przestępców.

BIK
Zacznij od założenia konta w Biurze Informacji Kredytowej. W zależności od wybranego pakietu zyskasz możliwość m.in. pobrania raportu BIK czy ustawienia specjalnych alertów. W ten sposób dowiesz się, jaka jest ocena Twojej zdolności kredytowej, sprawdzisz, czy oszuści nie zaciągnęli zobowiązań na Twoje dane, a nawet zapewnisz sobie otrzymywanie powiadomień SMS, gdy ktoś złoży w Twoim imieniu wniosek o finansowanie.

Zastrzeżenie numeru PESEL
Obecnie każdy obywatel Polski może zastrzec swój numer PESEL. Wystarczy kilka kliknięć w aplikacji mObywatel. Po dokonaniu zastrzeżenia oszuści nie będą mieli możliwości zaciągnięcia zobowiązania w Twoim imieniu. Jeśli sam zdecydujesz się na złożenie wniosku o kredyt lub pożyczkę, cofniesz zastrzeżenie w kilka chwil.

Ochrona dokumentów
Pamiętaj, aby zawsze pilnować swoich dokumentów. Nie zostawiaj ich bez nadzoru i nie udostępniaj nikomu danych wrażliwych na swój temat. Uważaj też, jakie działania podejmujesz w internecie. Nie klikaj podejrzanych linków i zachowaj ostrożność w trakcie kontaktów z nieznanymi osobami.

Jaką karę przewiduje kodeks karny za usiłowanie wyłudzenia kredytu?

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17. z późn. zm.) art. 297 § 1 kodeksu karnego przewiduje wysoką karę za wyłudzenie kredytu. Zgodnie z jego treścią:
„Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

O konkretnym wymiarze kary za wyłudzenie kredytu decyduje sąd, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy.

Kiedy bank zgłasza wyłudzenie kredytu?

Instytucje finansowe nadzorują przeprowadzane transakcje. Dzięki temu są w stanie wykryć nieprawidłowości odpowiednio wcześnie. Próba naruszenia może być zidentyfikowana np. na etapie składania wniosku o kredyt lub pożyczkę. W takiej sytuacji instytucja finansowa niezwłocznie podejmie czynności weryfikacyjne i jeśli okaże się to zasadne – zawiadomi organy ścigania o możliwość popełnienia przestępstwa.

Bank albo firma pożyczkowa zgłosi próbę wyłudzenia kredytu lub pożyczki np. w razie przedstawienia w procesie składania wniosku o finansowanie fałszywych dokumentów. Instytucje są też zobowiązane wykrywać próby prania brudnych pieniędzy (AML).

Co powinna zrobić ofiara wyłudzenia kredytu?

Niestety, ofiary wyłudzenia kredytów i pożyczek o przestępstwie dowiadują się najczęściej po czasie. Zazwyczaj to moment otrzymania wezwania do zapłaty z instytucji, z którą nigdy nie zawarto żadnej umowy. W takiej sytuacji najważniejsze to nie chować głowy w piasek. Zamiast tego działaj szybko i zdecydowanie.

Skontaktuj się z nadawcą listu i ustal, o jakie zobowiązanie chodzi. Upewnij się, że pismo to nie pomyłka i od razu poinformuj wierzyciela o tym, że to nie Ty podpisywałeś umowę. Odbierz zaświadczenie potwierdzające zaistniałą sytuację.

Niezwłocznie zastrzeż swój dowód osobisty, aby oszuści nie mieli możliwości zaciągania kolejnych zobowiązań. Pamiętaj też, aby zgłosić się na policję i złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.

Czy trzeba spłacać wyłudzony kredyt?

Jeśli padłeś ofiarą wyłudzenia kredytu, złóż reklamację do banku albo firmy pożyczkowej. W piśmie poinformuj instytucję o przestępstwie. Przez lata takie sprawy kończyły się w sądach, gdzie ofiary walczyły o ustalenie nieważności zobowiązania.

Na szczęście obecnie ochrona konsumentów jest zwiększona. Od 1 czerwca 2024 roku zastrzeżenie numeru PESEL zapewnia dodatkowe zabezpieczenia. Jeśli wyłudzenie kredytu nastąpi na rachunek osoby, która zastrzegła swój numer PESEL, a mimo to instytucja finansowa udzieliła pożyczki lub kredytu oszustom, to ofiara nie będzie musiała spłacać zobowiązania. Wszystko dlatego, że przedsiębiorcy muszą weryfikować Rejestr Zastrzeżeń numeru PESEL.

Pamiętaj, że najlepiej zawczasu zapobiegać wyłudzeniom. W tym celu zastrzeż swój PESEL, pilnuj dokumentów i uruchom alerty BIK. Nie prowadź podejrzanych rozmów i uważaj na dziwne linki. Dzięki temu zwiększasz szanse na uchronienie się przed działaniami przestępców.