Spirala zadłużenia – czym jest i jak wyjść z długów?

Co to jest spirala zadłużenia?

Spirala zadłużenia polega na doprowadzeniu do sytuacji, w której dłużnik nie jest w stanie wywiązywać się ze swoich zobowiązań i z tego powodu zaciąga kolejne pożyczki lub kredyty, które przeznacza na spłatę poprzednich. Zjawisko może dotknąć nie tylko osoby prywatne, ale również przedsiębiorstwa.

Problemy najczęściej zaczynają się od nieprzemyślanego pozyskiwania finansowania. Dana osoba potrzebuje pieniędzy, więc zaciąga pożyczkę czy kredyt, ale nie weryfikuje dokładnie, czy będzie w stanie spłacać je terminowo. Gdy zbliżają się terminy spłaty, zaczyna jej brakować środków, więc skupia się na próbie wzięcia kolejnych pożyczek. Odsetki narastają, a warunki nowych ofert są coraz gorsze, więc trudniej jest spłacać dług. Z czasem pojawia się błędne koło, z którego nie da się wyjść bez pomocy.

Czy Polacy rozsądnie zarządzają swoimi finansami?

Pożyczki i kredyty mogą być elementem odpowiedzialnego zarządzania finansami, aby jednak tak się stało, trzeba je zaciągać rozsądnie. Polacy chętnie korzystają z tych form finansowania. Mimo chwilowego spadku liczby sprzedawanych kredytów hipotecznych w 2023 roku cały czas wysokim zainteresowaniem cieszą się kredyty gotówkowe i pożyczki pozabankowe.

Niestety, raport przygotowany przez BIK¹ dowodzi, że młodzi ludzie mają problem z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań. Problem dotyczy w szczególności osób w wieku od 18 do 24 lat, częściej mężczyzn (61%) niż kobiet (39%). Osoby z tej grupy w lipcu 2023 roku miały aż o 18 pkt proc. długów więcej niż rok wcześniej. Powodem takiej sytuacji są rosnące ceny żywności i podstawowych usług, a także kryzys na rynku mieszkaniowym. Mimo niskiego bezrobocia Polakom trudno jest dopiąć domowy budżet, dlatego tak ważne jest, aby zarządzać nim odpowiedzialnie.

Jak nie wpaść w spiralę długów?

Spirala długów to poważny problem, którego często nie da się łatwo rozwiązać. Z tego powodu najlepiej zrobić wszystko, aby nie wpaść w spiralę długów. W tym celu regularnie monitoruj swoją sytuację finansową i dbaj o rozsądne zarządzanie domowym budżetem. Korzystaj z pożyczek i kredytów tylko wtedy, gdy masz pewność, że będziesz w stanie je spłacić w terminie. Jakie oznaki wskazują, że czas podjąć odpowiednie działania w sprawie swoich długów?

Pierwszy sygnał, który powinien zwrócić Twoją uwagę, to wyraźny wzrost sumy miesięcznych rat kredytowych. Powodem takiej sytuacji mogą być nie tylko kolejne zaciągane zobowiązania finansowe, ale również zmiany warunków już istniejących pożyczek i kredytów danej osoby, w tym oprocentowania. Jeśli w tych okolicznościach masz trudności z regulowaniem stałych opłat, takich jak np. czynsz za mieszkanie, jesteś szczególnie narażony na wpadnięcie w spiralę zadłużenia i powinieneś podjąć zdecydowane kroki w tej sprawie.

Jeśli tego nie zrobisz, w kolejnym etapie mogą obciążyć Cię również odsetki za opóźnienie i inne koszty (np.: sądowe, egzekucji) za nieterminową spłatę zobowiązania. Jeśli zauważysz, że takie koszty narastają, to jasny sygnał, że wpadasz w spiralę zadłużenia. W takiej sytuacji podejdź do sprawy rozsądnie. W szczególności nie zaciągaj kolejnych zobowiązań w celu pokrycia istniejących długów. Mimo że takie rozwiązanie wydaje się atrakcyjne, to jest jedynie wyjściem krótkoterminowym i w dłuższej perspektywie dodatkowo pogorszy Twoją sytuację.

Zamiast tego działaj od razu. Dokładnie przeanalizuj swoją sytuację finansową. Spisz miesięczne dochody i stałe wydatki. Oblicz wysokość swojego zadłużenia i zastanów się, w jaki sposób będziesz w stanie je spłacić. Być może uda Ci się znaleźć dodatkową pracę, która zapewni środki na spłatę zobowiązania albo wynegocjować z wierzycielami rozłożenie długu na niższe raty.

Brak płatności w terminie – poznaj główne konsekwencje

Na Twoim koncie istnieje zadłużenie, które coraz trudniej regulować, i zastanawiasz się, co się stanie, jeśli przestaniesz spłacać swoje zobowiązania w terminie? Konsekwencje takiego postępowania mogą być poważne.

Pierwsza sankcja, która jest nakładana z mocy prawa, to naliczanie odsetek ustawowych za opóźnienie. Przysługują wierzycielowi niezależnie od powstania szkody po jego stronie już od dnia następującego po terminie płatności. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie została określona w umowie, ich wysokość jest równa dwukrotności sumy aktualnej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego² i 5,5 punktów procentowych.

Do tego trzeba doliczyć wszystkie konsekwencje, które z tytułu opóźnienia przewiduje umowa. Ich zakres i wysokość są różne (jak wypowiedzenie umowy kredytu czy działania windykacyjne) w zależności od podstawy długu, ale mogą się okazać znacznym obciążeniem dla wierzyciela.

Zaprzestanie regulowania rat pożyczki czy kredytu doprowadzi też do wpisania do baz Biura Informacji Kredytowej. W ten sposób stracisz możliwość zaciągania kolejnych zobowiązań, w tym pożyczek pozabankowych czy zakupów na raty. Nawet po uregulowaniu długu Twoja historia kredytowa nie będzie już nieskazitelna.

Dlaczego warto sprawdzić swoje długi?

Warto pamiętać, że przykre konsekwencje związane z brakiem terminowego regulowania swoich zobowiązań czekają nie tylko na pożyczkobiorców i kredytobiorców. Konieczność zapłaty np. odsetek za opóźnienie powstaje również w przypadku opóźnienia z tytułu zapłaty na podstawie innych zawartych umów. O niektórych z nich możesz zapomnieć albo nie wiedzieć. Popularnym przestępstwem jest w ostatnich latach wyłudzenie kredytu na cudze dane. Sprawdzenie swoich długów daje też więc możliwość weryfikacji, czy nie padłeś ofiarą oszustów finansowych. Z tego powodu warto o to regularnie dbać. Na polskim rynku funkcjonuje kilka rejestrów dłużników.

Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej udostępnia informacje gospodarcze – zarówno pozytywne, jak i negatywne – związane z umowami zawartymi m.in. z instytucjami finansowymi, leasingodawcami, przedsiębiorstwami telekomunikacyjnymi czy ubezpieczycielami. Aby zostać wpisanym w Krajowym Biurze Informacji Gospodarczej, dług musi mieć minimum 30 dni, a jego wysokość ma wynosić powyżej 200 złotych co do osób prywatnych i 500 złotych w przypadku firm.

Biuro Informacji Kredytowej – BIK – to z kolei właściciel największego w kraju zbioru informacji o historii kredytowej osób prywatnych i przedsiębiorców. Gromadzi dane z całego rynku kredytowego – czyli zarówno banków, jak i firm pożyczkowych czy SKOK-ów. Możesz tam sprawdzić zadłużenie i zweryfikować swoją zdolność kredytową.

Zadłużenie osoby prywatnej pozwala też sprawdzić Krajowe Biuro Informacji Kredytowej. Należy do niego np. Krajowy Rejestr Długów, BIG Infomonitor czy ERIF Biuro Informacji Kredytowej.

W Krajowym Rejestrze Zadłużonych są z kolei gromadzone informacje o postępowaniach upadłościowych, restrukturyzacyjnych i egzekucyjnych, a także o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej.

Jak sprawdzić swoje długi w internecie?

Chcesz pozyskać informacje na temat swoich zobowiązań? Możesz to zrobić bez wychodzenia z domu przez internet.

Zweryfikuj, czy Twoje dane nie trafiły na giełdę długów
Giełdy długów to miejsca, w których wierzytelności są wystawiane na sprzedaż. Dzięki temu wierzyciel odzyskuje część kwoty zaległości, a kupujący przejmuje na siebie odzyskanie całej należności. Jeśli chcesz sprawdzić zadłużenie osoby prywatnej w internecie, odwiedź internetowe strony giełd długów. Wierzytelności wyszukasz po swoim nazwisku bądź numerze PESEL.

Jak sprawdzić długi w Biurze Informacji Kredytowej?
Swoje długi możesz też sprawdzić w Biurze Informacji Kredytowej. Wystarczy, że odwiedzisz stronę BIK i założysz konto. Do wyboru masz rejestrację przez aplikację mObywatel albo w oparciu o dokument tożsamości. Następnie potwierdź swoją tożsamość w aplikacji albo wykonując przelew weryfikacyjny ze swojego konta na kwotę złotówki. Po pozytywnym przejściu procesu otrzymasz mailem link, którym aktywujesz konto. Na koniec wybierz odpowiadający Twoim potrzebom pakiet z oferty BIK.

Jak sprawdzić, czy osoba fizyczna jest zadłużona?
Zdecydowanie trudniej jest sprawdzić zadłużenie osoby prywatnej, którą nie jesteś. Taka weryfikacja jest co do zasady możliwa tylko za zgodą zainteresowanego. Najłatwiej więc ją uzyskać – np. na etapie podpisywania umowy najmu mieszkania. Sprawdzenie długów osoby fizycznej jest możliwe bez zgody tylko w wyjątkowych przypadkach. To np. postępowania sądowe, w których sąd może wnieść do odpowiednich instytucji o udostępnienie takich informacji.

Jak wyjść z długów?

Warto zrobić wszystko, aby zapobiec wpadnięciu w spiralę zadłużenia. Czasami jednak dłużnicy szukają pomocy, dopiero gdy sytuacja staje się podbramkowa. Jak wyjść z długów?

Działaj, gdy tylko pojawią się problemy
Jeśli masz długi, podejmij zdecydowane działania. Pamiętaj, że niespłacone zobowiązania cały czas narastają i każdy dzień zwłoki to ryzyko kolejnych nieprzyjemności. Najgorsze, co możesz zrobić, to czekać ze względu na strach i wstyd. Niewypłacalność finansowa to problem nie tylko dla dłużnika, ale również dla wierzyciela, dlatego jest duża szansa na polubowne rozwiązanie problemu.

Skontaktuj się z wierzycielem
Jeśli masz długi, niezwłocznie skontaktuj się z wierzycielem i omów swoją sytuację. Spokojna rozmowa często przynosi oczekiwane rezultaty. Być może uda się podzielić zobowiązanie na więcej rat, które będziesz w stanie spłacać w terminie. W ten sposób nie doprowadzisz do egzekucji komorniczej.

Nie zaciągaj kolejnych zobowiązań
Istnienie zadłużenia, którego nie jesteś w stanie spłacić zgodnie z umową, to jasny sygnał, że Twoja sytuacja finansowa nie jest dobra. Spirala zadłużenia powinna być jednoznacznym przeciwskazaniem do zaciągania kolejnych pożyczek czy kredytów. Tylko tak możesz z niej wyjść. Jeśli masz problemy ze spłatą swoich wymagalnych zobowiązań, nie daj się skusić i nie zaciągaj kolejnych pożyczek To prosta droga do powstania zadłużenia, którego nie będziesz w stanie spłacić przez długie lata.

Kto mi pomoże wyjść z długów?

W wyjściu z długów może pomóc wierzyciel. Jeśli czujesz, że Twoja sytuacja finansowa jest zła i zagraża prawidłowemu wykonaniu umowy, poproś go o rozłożenie zadłużenia na niższe raty albo wspólne omówienie rozwiązania, które będzie zadowalające dla obu stron.

Pomocy finansowej zadłużonym udzielają też organizacje takie jak np. Ośrodek Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego. Skorzystasz tam z bezpłatnych porad prawnych i finansowych.

Ostatecznym rozwiązaniem jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Taka możliwość jest zarezerwowana dla sytuacji, gdy do powstania zadłużenia doszło bez winy dłużnika albo na skutek rażącego niedbalstwa. Zadłużenie osoby prywatnej nie zostanie w pełni umorzone, ale możesz zyskać m.in. zatrzymanie naliczania odsetek.

Spirala zadłużenia to poważny problem, z którym boryka się wielu Polaków – w tym tych dopiero wchodzących w dorosłość. Z tego powodu trzeba przykładać szczególną wagę do zachowania bezpieczeństwa finansowego. Pamiętaj, aby zawsze korzystać z pożyczek i kredytów świadomie. Przed podpisaniem umowy upewnij się, że będziesz w stanie zwrócić pożyczone środki. Jeśli wpadniesz w długi, niezwłocznie podejmij działania zmierzające do rozwiązania problemu.