Lista dłużników – czy można sprawdzić imiona i nazwiska?

Czym jest lista dłużników?

Lista dłużników to potoczne określenie bazy informacji o zobowiązaniach finansowych konsumentów oraz przedsiębiorców. Chociaż listy dłużników w Polsce kojarzą się przede wszystkim z informacjami o niespłaconych zobowiązaniach finansowych, to BIK (Biuro Informacji Kredytowej) oraz biura informacji gospodarczej przechowują zarówno informacje pozytywne, jak i negatywne.

Informacje pozytywne dotyczą terminowych spłat zobowiązań finansowych¹, a informacje negatywne w spisach dłużników – opóźnień w spłatach i przeterminowanych zobowiązań, czyli zadłużeń². Im więcej negatywnych wpisów zgromadzi dana osoba, tym ma gorszą wiarygodność kredytową, która zmniejsza szansę na uzyskanie kolejnych kredytów i pożyczek.

Wyjątkiem jest KRZ (Krajowy Rejestr Zadłużonych), który przechowuje wyłącznie informacje negatywne dotyczące m.in. postępowań upadłościowych, egzekucji świadczeń alimentacyjnych czy postępowań w sprawach orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej³. Pełny zakres danych w KRZ jest określony w art. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych⁴.

Jakie są listy dłużników w Polsce?

W Polsce nie istnieje wyłącznie jeden rejestr długów osób prywatnych i firm. Najpopularniejsze wykazy dłużników – zarówno osób prywatnych, jak i przedsiębiorców – to BIK (Biuro Informacji Kredytowej) oraz biura informacji gospodarczej. Ponadto istnieje KRZ (Krajowy Rejestr Zadłużonych) prowadzony przez Ministra Sprawiedliwości. Dane osób zadłużonych są upubliczniane także na internetowych giełdach wierzytelności, czyli platformach umożliwiających sprzedaż długów przez wierzycieli na podstawie Kodeksu cywilnego⁵.

Spis dłużników a BIK

BIK (Biuro Informacji Kredytowej) współpracuje z bankami, firmami pożyczkowymi oraz innymi instytucjami pozabankowymi, aby gromadzić i udostępniać dane o zobowiązaniach finansowych konsumentów oraz przedsiębiorców. Rodzaje zaciągniętych kredytów, które są zgłaszane do BIK-u, to m.in. kredyty gotówkowe, pożyczki konsumenckie czy karty kredytowe. Z tego względu BIK bywa nazywany potocznie „listą dłużników bankowych” lub „listą dłużników kredytowych”.

Wykaz dłużników a BIG

BIG to skrót od biura informacji gospodarczej, które przechowuje informacje o różnych zobowiązaniach finansowych konsumentów i przedsiębiorców, np.:

• abonamentach internetowych i telefonicznych,
• alimentach,
• kontraktach B2B,
• rachunkach za media,
• ratach leasingowych.

W Polsce funkcjonuje kilka niezależnych biur informacji gospodarczych, które nazywa się potocznie „listami dłużników” czy „wykazami dłużników”, mimo że zawierają zarówno informacje pozytywne, jak i negatywne:

• KRD (Krajowy Rejestr Długów),
• BIG InfoMonitor,
• ERIF Biuro Informacji Gospodarczej,
• KBIG (Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej).

Czarne listy dłużników a giełdy wierzytelności

Internetowe giełdy wierzytelności to platformy umożliwiające sprzedaż wierzytelności podmiotom chętnym do ich zakupu (np. firmom windykacyjnym). Wierzyciel, który chce wystawić dług na giełdzie, musi mieć dokument potwierdzający istnienie przeterminowanego zobowiązania finansowego (np. fakturę, umowę najmu mieszkania, umowę kupna-sprzedaży). Popularne giełdy to m.in. kupdlug.pl, gielda-dlugow.net, dlugi.info.

Jak podkreśla Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, zgoda dłużnika na zamieszczenie jego danych na giełdzie nie jest wymagana. Przepisy RODO stanowią, że należy spełnić co najmniej jeden z kilku warunków, aby przetwarzanie danych osobowych było zgodne z prawem⁶. Wpisy zawierają m.in. imię i nazwisko dłużnika lub nazwę przedsiębiorstwa, dlatego giełdy są nazywane „czarnymi listami dłużników”. Przeglądanie ofert sprzedaży długów jest bezpłatne. Pamiętaj, że giełdy nie stanowią rejestrów dłużników z punktu widzenia prawa⁷, a administratorzy platform nie ponoszą odpowiedzialności za nieaktualne lub nieprawdziwe dane⁸.

Kto weryfikuje rejestry dłużników w Polsce?

Rejestry dłużników są weryfikowane przede wszystkim przez instytucje finansowe, które oceniają historię kredytową i zdolność kredytową osób ubiegających się o kredyty, pożyczki oraz inne produkty. Co więcej, podmioty prowadzące spisy dłużników umożliwiają przedsiębiorcom uzyskanie odpłatnej analizy wiarygodności płatniczej kontrahentów. Ponadto konsumenci i przedsiębiorcy są uprawnieni do sprawdzania własnych danych. Z baz dłużników korzystają także np. operatorzy telefonii komórkowych, którzy chcą oszacować ryzyko zawarcia umowy abonamentowej z klientem.

Kto i za co może trafić do spisu dłużników?

Warunki przekazania informacji gospodarczych o zobowiązaniach finansowych konsumentów oraz dłużników niebędących konsumentami do spisów dłużników są określone w art. 14 i 15 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych.

Przepisy pozwalają na zgłoszenie informacji o zadłużeniu konsumenta do ewidencji dłużników, jeśli:

• zobowiązanie powstało w związku z pewnym stosunkiem prawnym, np. umową o kredyt konsumencki,
• zadłużenie wynosi minimum 200 zł i jest wymagalne od co najmniej 30 dni,
• upłynął minimum miesiąc od wysłania listem poleconym lub doręczenia do rąk własnych dłużnikowi przez wierzyciela wezwania do zapłaty z informacją o zamiarze przekazania danych do spisu dłużników,
• nie minęło 6 lat od dnia wymagalności zobowiązania lub stwierdzenia roszczenia przez sąd.

Jeżeli dłużnik nie jest konsumentem, to przeterminowane zadłużenie musi wynosić co najmniej 500 zł ⁹.

Kiedy warto sprawdzać rejestry dłużników?

Konsumenci, którzy zamierzają złożyć wniosek o kredyt lub pożyczkę, powinni zweryfikować, jakie informacje o ich zobowiązaniach finansowych są przechowywane w BIK-u oraz biurach informacji gospodarczej. Przedsiębiorcom poleca się korzystanie z rejestru dłużników przed zawarciem umowy z osobą fizyczną lub kontraktu B2B, aby uniknąć zatorów płatniczych wskutek nieopłaconych faktur.

Co ważne, bazy dłużników gromadzą informacje o podmiotach weryfikujących profile konsumentów i firm, które np. składają wniosek o długoterminową pożyczkę online. Regularne kontrolowanie własnego profilu w spisach dłużników pozwala wykryć, czy ktoś próbował wyłudzić kredyt lub pożyczkę na Twoje dane. Pamiętaj również, że w okresie, w którym nie zamierzasz zaciągać zobowiązań finansowych, warto zastrzec numer PESEL.

Jak sprawdzić imiona i nazwiska dłużników w rejestrze?

Imiona i nazwiska dłużników oraz ewidencja zadłużeń w BIK-u są objęte tajemnicą bankową. BIK udostępnia te dane wyłącznie podmiotom, które zostały upoważnione przez dane osoby, np. firmom pożyczkowym, oraz niektórym instytucjom, np. prokuraturze i sądom. Jeżeli chcesz sprawdzić informacje o zobowiązaniach finansowych innej osoby, musisz mieć upoważnienie notarialne¹⁰ .

Czy można sprawdzić listę dłużników będących konsumentami w biurze informacji gospodarczej, np. w KRD? W tym celu musisz:

• prowadzić działalność, np. wynajmować nieruchomości,
• zawrzeć umowę o ujawnianie danych gospodarczych z wybranym biurem informacji gospodarczej¹¹,
• dysponować upoważnieniem od potencjalnego klienta¹².

To oznacza, że biura informacji gospodarczej nie udostępniają list dłużników z imionami i nazwiskami, które można swobodnie przeglądać po zalogowaniu się do systemu. Uprawnione podmioty mogą uzyskać dostęp jedynie do pojedynczych profili konsumentów¹³. Co ważne, zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy mogą odpłatnie weryfikować zadłużenie firm w biurach informacji gospodarczej, np. w BIG InfoMonitor. Nie potrzebują upoważnienia w tym celu.

Jak sprawdzić, czy jestem na liście dłużników?

Każda osoba ma prawo do dostępu do swoich danych zgromadzonych w spisach dłużników. Zgodnie z art. 22b ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych konsumenci, którzy chcą sprawdzić, czy są obecni w ewidencji dłużników, mogą pobrać darmowe raporty 1 raz na 6 miesięcy. Jeśli zależy Ci na częstszym weryfikowaniu informacji, możesz skorzystać z płatnych raportów i dodatkowych usług oferowanych przez BIK oraz biura informacji gospodarczych.

Jak sprawdzić listę dłużników w BIK? Załóż konto i zaloguj się na bik.pl. Następnie kliknij w symbol koperty i wyślij wniosek o wydanie bezpłatnego raportu za pomocą formularza. Wzór wniosku znajdziesz w poradniku: Jak sprawdzić historię kredytową? BIK udostępni Ci informacje o ewentualnych zadłużeniach w ciągu 30 dni.

Jeżeli zależy Ci na czasie, pobierz płatny raport, który otrzymasz w ciągu 2 dni od wniesienia opłaty. Dzięki niemu dowiesz się także, czy ktoś próbował wziąć na Ciebie kredyt lub pożyczkę. Każda weryfikacja Twojego profilu w ewidencji dłużników zostawia ślad. Jeśli bank lub instytucja pożyczkowa sprawdzały, czy nie jesteś osobą zadłużoną, mimo że nie otrzymały od Ciebie żadnego wniosku, to sygnał, że ktoś usiłował się pod Ciebie podszywać.

Źródła:
1. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/udostepnianie-informacji-gospodarczych-i-wymiana-danych-17618820/art-18
2. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/udostepnianie-informacji-gospodarczych-i-wymiana-danych-17618820/art-14
3. https://krz.ms.gov.pl/
4. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/krajowy-rejestr-zadluzonych-18803220/art-2
5. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-cywilny-16785996/art-509
6. https://uodo.gov.pl/decyzje/DKE.523.23.2021
7. https://www.big.pl/baza-wiedzy/gielda-wierzytelnosci-czym-jest-internetowa-gielda-dlugow
8. https://www.dlugi.info/cennik-i-regulamin.html
9. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/udostepnianie-informacji-gospodarczych-i-wymiana-danych-17618820/art-15
10. https://www.bik.pl/pomoc
11. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/udostepnianie-informacji-gospodarczych-i-wymiana-danych-17618820/art-22
12. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/udostepnianie-informacji-gospodarczych-i-wymiana-danych-17618820/art-10
13. https://dks.krd.pl/oferta/b2b2c/oferta-krd/sprawdzenie-konsumentow